Δευτέρα 27 Ιανουαρίου 2014

Πῶς μὲ δύο ὀνόματα ἀλλάζουμε ἕνα τραγοῦδι (μὲ ἀφορμὴ τὴν ἐπικείμενη συνάντησι Ποῦτιν-Σαμαρᾶ)



Ὁ Τσάρος βγῆκε, βγῆκε παγανιά
μέσ’ στὴ δική μου γειτονιά
κι ἀπό τὸν πολύ συλλογισμό 
ἔχασε τὸ λογαριασμό

Κι ἀπὸ μιὰ πόρτα χαμηλὴ 
κι ἀπὸ μιὰ σκοτεινὴ αὐλὴ
βγῆκε κλεφτά, κλεφτά ὁ Σαμαρᾶς
ὁ Σαμαρᾶς καὶ τοῦ εἶπε λόγια τῆς χαρᾶς
Ὁ Τσάρος βγῆκε, βγῆκε παγανιά
μέσ’ στὴ δική μου γειτονιά

Ὁ Τσάρος βγήκε, βγήκε παγανιά 
καὶ θέρισε μιὰ γειτονιά
καὶ ἔγινε μαῦρος οὐρανὸς
καὶ ἀνεμοζάλη καὶ καπνός.

Πέμπτη 23 Ιανουαρίου 2014

Παρατηρήσεις τινὲς περὶ τῆς μεταφράσεως βιβλικῶν ὀνομάτων εἰς τὸ μυθιστόρημα "Ἰβανόης".

Σήμερα τὸ Κορνηλιοδικεῖον ἐπανασυγκροτεῖται, τούτη τὴν φορὰ ὄχι γιὰ νὰ συνθέσῃ στιχηρὰ ἰδιόμελα οὔτε γιὰ νὰ λημματογραφήσῃ εἰς καθαρεύουσαν λέξεις στὸ λεξικὸ πολιτικῆς ὀρθότητος, ἀλλὰ γιὰ μιὰ σύντομη καὶ πολὺ συγκεκριμένη μεταφραστικὴ κριτική. Ἀμήν.




Τελείωσα προσφάτως τν νάγνωσι το μυθιστορήματος "βανόης" το Σρ Οὐῶλτερ Σκόττ.  Δν θ προβ σ λογοτεχνικ - ασθητικ ποτίμησι το κορυφαίου κατ' μ ατο ργου ( δυναμία μου στ στορικ μυθιστορήματα μ χρόνο δράσεως τν μεσαίωνα εναι δεδομένη), θέλω μόνο ν προχωρήσω σ ρισμένες παρατηρήσεις μεταφραστικς φύσεως κα πι συγκεκριμένα σ λάθη πο ντόπισα στν μετάφρασι-μεταγραφή βιβλικν κυρίως νομάτων. ν λοιπν θεωρ πς μετάφρασι εναι πολ καλή, ξ σων συνεπέρανα  ντιπαραβάλλοντάς την ντελς  δειγματοληπτικς κα ποσπασματικς  πρς τ πρωτότυπο κείμενο,  κι ν λόγος της έει, στόσο μι σειρὰ λαθῶν σ βιβλικ κυρίως νόματα δν μπορε ν περάσ παρατήρητη. Χρεώνω τ λάθη ατ σ πραγματολογικ κυρίως γνοια ( κνηρία) το μεταφραστ κα το πιμελητ κα χι σ γλωσσικ νεπάρκεια.
ναφέρομαι στν έκδοσι το ργου π τς κδόσεις Καλέντη, θήνα, 2001.
 
Στ
ν σελίδα 67 διαβάζουμε: "Αισθάνομαι τα μαχαίρια να μου σχίζουν τη σάρκα, τα βασανιστήρια να απειλούν το σώμα μου σαν πριόνια, και τσεκούρια και δρεπάνια πάνω από τους άντρες του Ραμπάτ, και πάνω από τις πόλεις και τα παιδιά του Αμμών". ναρωτιέται κανες γιατί τ Rabbah το πρωτοτύπου μεταμορφώθηκε στν μετάφρασι σ πρωτεύουσα το Μαρόκου. Τ νομα τς πόλεως χει μεταγραφ π τος Ο' ς «αββθ» δη π τν Γ' π.Χ. αἰῶνα κα τσι βρίσκεται κα στς νεοελληνικς μεταφράσεις τς Π.Δ. Κα φυσικ εναι γένους  θηλυκοῦ.
Στν σελίδα 109 διαβάζουμε: "και ο Σιχών, ο βασιλιάς των Αμοριτών". ντάξει, τ «Αμοριτών» δν τ λς κα λάθος, παρ' λο πο τ νομα το λαο στν ΠΔ παντ ς «μορραοι», λλ τ Σιχν εναι λάθος μεταγραφ το γγλικο Sihon πο χρησιμοποε Σκόττ, ποος φυσικ τ παίρνει π τν ακωβιαν μετάφρασι τς Βίβλου. Τ νομα μως στ λληνικ δη π τν Γ' π.Χ. αἰῶνα χει μεταγραφ ς «Σην» κα τσι παντ στ Δευτερονόμιο (2,31). Ν τ διατηρς  τσι, «Σιχών», σ λληνόγλωσσο κείμενο εναι σν ν λς « ιζαακ, γις το ιμπρααμ, το γενάρχη το ζραελ"....
Στν δια κριβς σελίδα κα ράδα διαβάζουμε: «όπως ο Αγκ, ο βασιλιάς του Μπασάν». Τώρα μή μ ρωτήσετε πς τ Og του πρωτοτύπου γινε «Αγκ», πάντως πρόκειται γι τν γ, τν βασιλέα τῆς Βασάν (ριθμοί 21,33 κα λλο κα σ λλα βιβλία τς ΠΔ, συνολικ δεκάδες φορές). Κι αὐτὸ τὸ "Μπασὰν" ἀντὶ "Βασάν"... σὰν νὰ γράφῃς σὲ ἑλληνικὸ μυθιστόρημα "ὅταν ὁ δήμαρχος τοῦ Μπερλὶν ταξίδεψε στὸ Νιοὺ Γιόρκ".
Στν σελίδα 148 διαβάζουμε "ποτέ δεν προχώρησε περισσότερο από το Ασκαλόν, που όπως ήξερε όλος ο κόσμος ήταν μια πόλη των Φιλισταίων".  τσι μ ὄμικρον κα τν τόνο στν λήγουσα σν νναι κανένα γαλλικ μεσαιωνικ φρούριο. σκάλων λέγεται πόλι στ λληνικ κα εναι θηλυκο γένους, πασίγνωστη πολ πρν π τν μετάφρασι τν Ο', π τος προκλασσικος κα κλασσικος χρόνους, δη π τν λυρικ ποιητ λκαο πο τν μνημονεύει σ να σωζόμενο πόσπασμά του (48,11  Lobel- Page), κα κυρίως π τν ρόδοτο (1,105) πο κάνει λόγο γι μι πιδρομ τν Σκυθν στν σκάλωνα κα στ κε ερ τς φροδίτης (μ ατν τν θε ταυτίζει συγκρητιστικς ρόδοτος τν κε λατρευομένη θεότητα) γι τ ποο περισσότερες πληροφορίες δίνει να σωζόμενο πόσπασμα το Κτησία. Πάμπολλες φορές ἀνευρίσκεται τ νομα τς πόλεως στν Π.Δ. Μερικοί τονίζουν «σκαλν» (τς Ασκαλνος), κακς κατ' μέ, λλ’ τσι κλιτο κα οδέτερο «σκαλόν», πως λέμε Ἀβινιν (πο συνήθως δηλαδή λέμε « βινιν») μολογ τι δν τ ξανασυνάντησα.
Στν σελίδα 184 ρημίτης καυχται γι τν πιδεξιότητά του στν χειρισμ διαφόρων πλων "π τ ψαλίδι τς Δαλιδς κα τ καρφ το Ζαλ ς τ γιαταγάνι το Γολιάθ". Ποιός εναι μως ατς Ζαλ κα τί εναι ατ τ περίφημο καρφί του; Σ μία κδοσι μ 21 σημειώσεις το πιμελητ στς ποες μς ξηγε ποιός ταν ιχάρδος Λεοντόκαρδος, ο Νατες, ποιητς ουβενάλις κα ντμερ το Καντέρμπουρι δν θ ξιζε μι -λάχιστη στω- ναφορ στν μυστηριώδη ατν κα γνωστο Ζαέλ; Κα τί δουλει χει ατς Ζαέλ, το ποίου τ νομά  θυμίζει Γάλλο σταυροφόρο, νάμεσα στ βιβλικ πρόσωπα τς Δαλιδς κα το Γολιάθ; νατρέχοντας στ πρωτότυπο βλέπουμε τι τ περ ο λόγος πρόσωπο ναφέρεται ς «Jael». Κάπως διαλευκαίνεται τ μυστήριο. Κατ’ ρχς δν εναι «», λλ «». Εναι περίφημη σραηλίτισσα αήλ, πο μ να σφυρί κι να μετάλλινο πάσσαλο, π' ατος πο χρησιμοποιονται στ στήσιμο σκηνών κα πο στ πρωτότυπο το βανόη νομάζεται "tenpenny nail", στν ακωβιανή "nail", στν Βουλγάτα clavus= καρφί (διότι περ μεγάλου μεταλλικο καρφιο πρόκειται, δηλαδ περ νς μικρο μεταλλικο πασσάλου) κα στος Ο' (Κριτα 5,26) "πάσσαλος", σκότωσε τν ρχιστράτηγο τν Χαναναίων Σισάρα. Πάλι καλ πο μετέφρασε «Δαλιδά» τ «Delilah» το πρωτοτύπου, γιατ κόμη θ ψάχναμε ποιός ταν Ντελίλαχ.
Στν σελίδα 401 μέγας Μάγιστρος το τάγματος τν Ναϊτν, ξωργισμένος π τν διαφθορά πο πικρατε στς τάξεις τν πποτν το Ναο, ξομολογεται τι φαντάζεται τς ψυχς τν δρυτν το τάγματος ν τν πιπλήττουν: «Σκότωσε τος μαρτωλούς, ντρες κα γυνακες! Πάρε τν πυρσ το Φινέα!" Γνωστός μάντης Φινέας π τν ρχαία λληνική μυθολογία κα λογοτεχνία, λλ πυρσ μ τν ποο ν καί μαρτωλούς κα μάλιστα κατ τρόπο πο θ μνημονευόταν εφήμως π χριστιαν καλόγερο το μεσαίωνα δν νομίζω ν κράτησε ποτέ. μεταφραστς πλς μετέγραψε πιστ μ μι πλ λφαβητικ ποκατάστασι τ γγλικ "Phineas" το πρωτοτύπου ς "Φινέας" χωρς ν το περάσ οτε κν σν ποψία π τ μυαλ σκέψι τι τσι γράφεται στ γγλικ κα τ νομα το Φινεές, γγονο το αρν κα κληρονομικο ρχιερέως, μ τν καθοδήγησι το ποίου ς πληρεξουσίου το Μωυσέως ο σραηλτες, φ’ο νίκησαν σ μάχη τος Μαδιαντες, καψαν στν συνέχεια λες τς πόλεις τους (ριθμοί 31,6-10). Μάλιστα ο Ίσραηλτες κράτησαν ς αχμάλωτες τς γυνακες τν Μαδιανιτν, κάτι πο ξώργισε τν Μωυσ, κα τν δήγησε στ ν διατάξ τν θανάτωσι λων τν σεξουαλικς μπείρων γυναικν. Κα νομίζω πς τ γεγονς ατ κυρίως πηχεται στν δ ναφορ το μεγάλου Μαγίστρου.
μερικές λεπτομέρειες:

σελ 303: τ σωστ εναι «δουμαία» κα χι «Ιδουμέα» πως σφαλμένως γράφει μεταφραστς πηρεασμένος μλλον π τ γγλικ Idumea το πρωτοτύπου.

passim σ
λο τ ργο: «Βελιάλ». Παρ΄ λο πο στν ποσημείωσι 17 πιμελητς παραπέμπει στν Β' Κο 6,15 δν κανε τν κόπο ν τν νοίξ γι ν δ τι τ νομα εναι παραξύτονο: «Βελίαλ».
νδεχομένως ν πάρχουν κα λλα τέτοια λάθη πο γ δν παρατήρησα, γιατ ποτ δεν φαντάστηκα τι θ καθόμουν ν γράψω λο ατ τ σεντόνι κι τσι δν μπκα στν κόπο ν κρατήσω σημειώσεις σο διάβαζα, πότε γι ν γράψω τ παρν ρθράκι πρεπε ν νατρέχω στς σελίδες το βιβλίου, στ σημεα πο π μνήμης περίμενα ν βρ τ λάθη πο πεσήμανα.